Μπορεί να εμφανίζει συναισθηματικές μεταπτώσεις, δηλαδή τη μία στιγμή να είναι χαρούμενο και την άλλη στεναχωρημένο ή θυμωμένο. Να δυσκολεύεται να συγκεντρωθεί στο σχολείο ή να ονειροπολεί. Μπορεί να εμφανίζει διαταραχές στον ύπνο, αϋπνίες ή εφιάλτες, ξεσπάσματα θυμού ή κλάματος για ασήμαντο πολλές φορές λόγο, διάφορους φόβους όπως φόβο αποχωρισμού, επίμονη αναζήτηση του ατόμου που πέθανε και κάποιες φορές και σωματικά συμπτώματα (πονοκέφαλοι, έξαρση αλλεργιών). Επίσης μπορεί να εμφανίζει παλινδρόμηση σε συμπεριφορές προηγούμενης ηλικίας όπως, ενούρηση, πιπίλισμα δαχτύλου ή προσκόλληση στους γονείς. Μπορεί να εμφανίζει άσχημη συμπεριφορά αφού νιώθει πως δεν υπάρχει λόγος να φέρεται σωστά μιας και όλα έχουν πάει στραβά. Σε αντίθεση μπορεί να εμφανίζει υπερβολικά καλή συμπεριφορά από τύψεις, ενοχές και φόβο.
Πώς να απαντήσετε σε κλασικά ερωτήματα για το θάνατο Γιατί πέθανε; Το παιδί προσπαθεί να κατανοήσει την έννοια του θανάτου και θέλει να ξέρει τι τον προκάλεσε. Για παράδειγμα, ‘ο παππούς ήταν πολύ μεγάλος, αρρώστησε και οι γιατροί δεν μπορούσαν να διορθώσουν την αρρώστια’. Θα πεθάνεις; Θα πεθάνω κι εγώ; Το παιδί αρχίζει να αντιλαμβάνεται ότι οι άνθρωποι που αγαπά μπορεί να πεθάνουν. Είναι λοιπόν καλό να ξέρει ότι οι άνθρωποι πεθαίνουν κυρίως όταν είναι πολύ μεγάλοι και άρρωστοι. Αν έχει πεθάνει κάποιος νέος, εξηγήστε ότι συμβαίνει πολύ σπάνια. Τι συμβαίνει όταν πεθαίνεις; Αυτή η απάντηση εξαρτάται από τα πιστεύω κάθε οικογένειας. Ό,τι και να του πείτε, το σημαντικό είναι να ανακουφιστεί και να βρει λίγη παρηγοριά. Αν το παιδί σας δει να κλαίει, μιλήστε για το πώς νιώθετε και μην το κρύβετε για να μην στενοχωρήσετε το παιδί.
« Από την εμπειρία μου », επισημαίνει με τη σειρά της η νηπιαγωγός, « οι γονείς αποφεύγουν να μιλήσουν για τον θάνατο. Τις περισσότερες φορές αυτό συμβαίνει διότι δεν μπορούν οι ίδιοι να διαχειριστούν το πένθος τους. Από την στιγμή που δεν το έχουν αποδεχτεί , δεν μπορούν να το συζητήσουν και με το παιδί τους». Την ρωτώ αν στο νηπιαγωγείο μιλούν στα παιδιά για τον θάνατο. « Στο νηπιαγωγείο θα τους μιλήσουμε για τον θάνατο, μόνο εάν βρεθεί μπροστά μας, π.χ. αν πεθάνει κάποιος συγγενής τους. Αν προκύψει, τότε φυσικά θα το συζητήσουμε, θα τα συμπονέσουμε και θα τα παροτρύνουμε να εκφράσουν τη λύπη τους - αλλά, υπό νορμάλ συνθήκες δεν μιλάμε για τον θάνατο», λέει. «Την έννοια του θανάτου την καταλαβαίνουν;» ρωτώ. «Αυτό εξαρτάται από την ηλικία του παιδιού. Φαντάζομαι ότι την καταλαβαίνουν από τα κόμικς που διαβάζουν και τα παιχνίδια που παίζουν, διότι κάτι ξαφνικά καταστρέφει κάτι άλλο, όμως το αμετάκλητο και το οριστικό, είναι έννοιες οι οποίες κατακτώνται δύσκολα».
. Ψυχολογία Η Επιστήμη της Ψυχολογίας Το επάγγελμα του Ψυχολόγου Κλάδοι Ψυχολογίας Σπουδές Ψυχολογίας Κώδικας Δεοντολογίας Ψυχολόγων Η Ψυχολογία στην Ελλάδα Σύλλογοι & Φορείς Ψυχολογίας Άρθρα Ψυχολογίας Σχέσεις Αγάπη / Έρωτας Γάμος Δεσμός Διαπροσωπική Ψυχολογία Εμπιστοσύνη Επικοινωνία Κακοποίηση Μοναξιά Σεξ Φιλία Χωρισμός Οικογένεια και παιδί Βρέφος Γονεϊκή ανατροφή Γονείς Διαζύγιο Εγκυμοσύνη Εφηβική Ηλικία Ενδοοικογενειακή βία Οικογένεια Οριοθέτηση Παιδική Ηλικία Παραμέληση Παιδικό Τραύμα Προσωπικότητα Αναβλητικότητα Αρνητική Σκέψη Απώλεια / Πένθος Αυτοεκτίμηση Αυτογνωσία Γιορτές / Διακοπές Γνωστική Ψυχολογία Θυμός Μνήμη Νοημοσύνη Σεξουαλικότητα Συμπεριφορά Συναισθηματική Νοημοσύνη Τελειομανία Φόβος Φύλο Εργασία Επαγγελματική Εξουθένωση Επιτυχία / Αποτυχία Εργασιακό bullying Οργανωτική Ψυχολογία Παραγωγικότητα Στοχοθέτηση Τεχνολογία Διαδικτυακή Εξάρτηση Ηλεκτρονικές Εφαρμογές Smartphone Social Media Video Games Κοινωνία Βία Εξουσία Θρησκεία Κοινωνική Συμπεριφορά Κοινωνική Ψυχολογία Περιβάλλον Πρόσφυγες Στίγμα Τρομοκρατία Σχολείο Εκπαιδευτικοί Εξετάσεις Μαθησιακές Δυσκολίες Μάθηση Σχολικός Εκφοβισμός Σχολική Ψυχολογία Άρθρα Ψυχικής Υγείας Ψυχοθεραπεία Αποτελεσματικότητα Για Ειδικούς Έναρξη Ψυχοθεραπείας Θεραπευτικές Προσεγγίσεις Θεραπευτική Διεργασία
Μπορεί η θρησκεία να ανακουφίζει τους ενήλικες αλλά όχι και τα μικρά παιδιά. Εξηγήσεις του τύπου «πήγε στο Θεό, σε κοιτάζει από ψηλά, το θέλησε ο Θεός», μπορεί να του προκαλέσουν μεγάλο φόβο και ανασφάλεια ότι μπορεί ο Θεός να πάρει και αυτό. Πότε το παιδί χ&
Η διαχείριση της απώλειας . Πώς βοηθάμε τα παιδιά να διαχειριστούν την απώλεια, είτε πρόκειται για τον θάνατο της πολυαγαπημένης τους γιαγιάς είτε για τον χαμό του αγαπημένου τους ζώου; «Ο θάνατος του κατοικίδιου, όπως φυσικά και ο θάνατος κάποιου αγαπημένου ατόμου από το οικογενειακό ή φιλικό περιβάλλον, φέρνει το παιδί αντιμέτωπο με το αναπόφευκτο του θανάτου δημιουργώντας πολλές ερωτήσεις και συναισθήματα» , επισημαίνει η κυρία Νικολακάκου: «Είναι σημαντικό να μην αποκρύψουμε το γεγονός, αλλά να ενημερώσουμε το παιδί με ειλικρίνεια και σαφήνεια για το τι συνέβη. Με αυτόν τον τρόπο εμπλέκουμε το παιδί στη διαδικασία του πένθους, το βοηθάμε να έρθει σε επαφή με το συναίσθημα του πόνου και της απώλειας και να αποδεχτεί τον αποχωρισμό» . Η ειδικός συμβουλεύει, επίσης, να δώσουμε στο παιδί τον χρόνο που χρειάζεται για να περάσει τα στάδια του πένθους. «Επιτρέψτε του να κλάψει, να στενοχωρηθεί, να εκτονώσει το συναίσθημά του. Μην προσπαθήσετε να το ανακουφίσετε γρήγορα απομακρύνοντας τη σκέψη του από το γεγονός. Εκφράστε στο παιδί και τα δικά σας συναισθήματα ώστε να λάβει το μήνυμα ότι η έκφραση των συναισθημάτων είναι υγιής αντίδραση. Προτείνετε εναλλακτικούς τρόπους εκτόνωσης του συναισθήματος μέσα από τη ζωγραφική ή το παιχνίδι. Ζωγραφίστε μαζί, παίξτε με