Η τέχνη ως μέσο εκφραστικής δημιουργικότητας έχει συνοδεύσει τον άνθρωπο καθ' όλη την διάρκεια του πολιτισμού. Δεν είναι όμως η δυνατότητα έκφρασης η μοναδική λειτουργία της τέχνης. Η θεραπευτική τέχνη ολοένα και γίνεται τάση, καθώς περισσότεροι άνθρωποι ανακαλύπτουν τα οφέλη της πρακτικής της. Όπως υποδηλώνει το όνομα, είναι η θεραπευτική χρήση της τέχνης για εκείνους που υποφέρουν από ασθένειες, τραυματισμούς ή οποιαδήποτε άλλα είδη προκλήσεων της καθημερινής ζωής, όπως αυτά που έρχονται με τα γηρατειά. Χρησιμοποιείται επίσης για όποιον θέλει να βρει κάποια προσωπική ανάπτυξη στη ζωή του.

Αυτό το είδος της θεραπείας μπορεί να χρησιμοποιηθεί για ασθενείς όλων των ηλικιών, αξίζει όμως να σημειωθεί η ιδιαίτερα επωφελής χρήση της για τους ηλικιωμένους. Οι ηλικιωμένοι είναι πιο πιθανό να υποφέρουν από νόσους όπως το Αλτσχάιμερ ή άλλες μορφές άνοιας, καθώς και από εξουθενωτικές καταστάσεις, όπως η αρθρίτιδα. Αυτές οι παθήσεις δεν είναι μόνο σωματικά επώδυνες και δυσάρεστες, αλλά μπορεί επίσης να είναι αποθαρρυντικές για κάποιον που συνήθιζε να ζει ανεξάρτητα.

Οι ασθενείς στο Κέντρο Αποκατάστασης "Village Cares" στο Τσέλσι υποφέρουν από μία ποικιλία παθήσεων, με αποτέλεσμα να μην κινούνται αρκετά όπως συνήθιζαν. Οι νοσοκόμες προσπαθούν με κάθε τέχνασμα να κρατήσουν τους ασθενείς τους δραστήριους, αλλά ένα μόνο "φάρμακο" λειτουργεί κάθε φορά. Η μη κερδοσκοπική ομάδα της Νέας Υόρκης "Rhythm Break Cares" αντιμετωπίζει τις ανάγκες των ατόμων με Αλτσχάιμερ και συναφές μορφές άνοιας, δίνοντας τους την δυνατότητα να χορεύουν σε ζευγάρια, ένα μέσο δηλαδή για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής τους.

Φυσικά δεν είναι ο χορός το μόνο μέσο για την αξιοποίηση των θεραπευτικών ιδιοτήτων της τέχνης. Project όπως κεντήματα, μπορούν να βοηθήσουν τους ηλικιωμένους να μάθουν να χρησιμοποιούν τα χέρια τους, δεδομένου ότι αυτή η τέχνη τείνει να είναι μάλλον εύκολη. Οι ηλικιωμένοι χρησιμοποιώντας υλικά όπως μαλλί, επισημαίνει η Shawna Epstein στο retireathome.com, δεν απογοητεύονται με το να εργάζονται σε έργα που είναι πάρα πολύ δύσκολα. Επίσης, υλικά όπως τσόχινο ύφασμα και νήμα είναι μαλακά για τα χέρια και δημιουργoύν μια κατευναστική αίσθηση, η οποία μπορεί να είναι ιδανική για κάποιον που βιώνει πόνο στα χέρια ή σε άλλα μέρη του σώματος.

Η ζωγραφική και το σχέδιο είναι επίσης χαλαρωτικές δραστηριότητες που επιτρέπουν την αυτο-έκφραση. Κάθε πτυχή της ζωής μπορεί να επηρεαστεί θετικά από τη διαδικασία της παραγωγής τέχνης: συναισθηματική, πνευματική, σωματική και ψυχική. H Annie έχει μεικτή άνοια και κατοικεί σε ένα σπίτι στο Buckinghamshire. Η ζωγραφική που έκανε με την καθηγήτρια τέχνης Lynne D Jones της έδωσε τη δυνατότητα να ταξιδέψει στην παιδική ηλικία της. Αυτό το ταξίδι έφερε αναμήσεις από πικ-νικ, από εκείνη να τρέχει μέσα σε πεδιάδες και από οικογενειακές διακοπές. Οι συζητήσεις που προκύπτουν κατά την διάρκεια της ζωγραφικής διεγείρουν τον εγκέφαλο με αποτέλεσμα να ανασύρουν μνήμες, σύμφωνα με παρατηρήσεις της Jones.

Ένα ακόμη όφελος είναι ότι ακόμη και αν η εργασία μπορεί να γίνει με τους ασθενείς στα σπίτια τους, μπορεί επίσης να πραγματοποιηθεί σε πολλές άλλες τοποθεσίες, συμπεριλαμβανομένων γηροκομείων,εγκαταστάσεων αποκατάστασης, κέντρων ευεξίας και κοινοτικών κέντρων. Στην πραγματικότητα, το να δημιουργείς έξω από το σπίτι μπορεί να προσφέρει μια σειρά από θετικά αποτελέσματα, τονίζει το προαναφερθέν σάιτ.

Ζωγραφιά της Annie

lynnedjones (2014)

Ο αυτοαποκαλούμενος "προληπτικός γεροντολόγος" του Woodland Hills, Δρ Arnold Bresky, χρησιμοποιεί την εικαστική θεραπεία για τους ασθενείς που έχουν Αλτσχάιμερ και άνοια. Ισχυρίζεται ότι έχει ποσοστό επιτυχίας 70%, με το να βελτιώνει τις αναμνήσεις των ασθενών του. Πιστεύει ότι βοηθώντας τους να ζωγραφίσουν και να σχεδιάσουν, μειώνει την απώλεια μνήμης τους. Ο Δρ Bresky αποκαλεί το πρόγραμμά του "Συντήρηση Εγκεφάλου" και λέει ότι είναι μια διεπιστημονική προσέγγιση που αξιοποιεί επίσης τη μουσική.

"Ο εγκέφαλος λειτουργεί μέσω των αριθμών και των σχημάτων», λέει ο Bresky. "Οι αριθμοί είναι στην αριστερή πλευρά του εγκεφάλου σας, τα σχέδια είναι στη δεξιά πλευρά. Αυτό που κάνω είναι να συνδέω τις δύο πλευρές". "Κάνουμε τον εγκέφαλο να αναπτύξει νέα κύτταρα, αξιοποιώντας την πλαστικότητα του. "

Πολλοί είναι οι ασθενείς του που βιώνουν τα ευεργετικά αποτελέσματα της θεραπευτικής τέχνης. Θετικές είναι οι μαρτυρίες τους και στην Daily News του Λος Άντζελες για το πρόγραμμα θεραπείας του Αλτσχάιμερ μέσω της τέχνης . "Είμαι ασθενής του Δρ. Bresky για χρόνια, και ακολουθώ το πρόγραμμα θεραπείας του όλη την ώρα", λέει η Γιολάντα Γουντ. «Ζωγραφίζω συνέχεια και αυτό είναι που με βοήθησε. Είναι αυτό που με βοήθησε ακόμη και να περάσω το τεστ για την άδεια οδήγησης μου." " Όσο περισσότερο το έκανα αυτό, τόσο περισσότερο μου άρεσε », δήλωσε η Αϊρίν Κοβάλσκι. "Με έκανε να συγκεντρωθώ, και μου αρέσει αυτό", είπε η Molly Morgan.

Η θεραπεία μέσω της τέχνης είναι ένα καθιερωμένο επάγγελμα της ψυχικής υγείας που χρησιμοποιεί τη δημιουργική διαδικασία της τέχνης για να βελτιώσει και να ενισχύσει τη σωματική, ψυχική και συναισθηματική ευημερία ατόμων όλων των ηλικιών. Βασίζεται στην πεποίθηση ότι η δημιουργική διαδικασία βοηθά τα άτομα να λύνουν τις συγκρούσεις και τα προβλήματα, να αναπτύσσουν διαπροσωπικές δεξιότητες, μειώνει το στρες και αυξάνει την αυτοεκτίμηση/αυτογνωσία σύμφωνα με τον οργανισμό artbeyondsight των ΗΠΑ. Πολλοί φροντιστές ηλικιωμένων ενσωματώνουν την τέχνη στη ρουτίνα τους. Η κατανόηση γύρω από τα οφέλη της θεραπείας, επιτρέπει σε ένα φροντιστή να χρησιμοποιήσει την τέχνη για την ευημερία του ηλικιωμένου έτσι ώστε να βρίσκει περισσότερη αξία στη ζωή και νέους τρόπους για να απολαύσει τον εαυτό του.

Μία ενδιαφέρουσα σύνδεση των ηλικιωμένων με την τέχνη επιχείρησε ένας οργανισμός τέχνης στη Λισσαβόνα της Πορτογαλίας. Τα Graffiti και street art συχνά λειτουργούν εμβαθύνοντας το χάσμα μεταξύ νέων και παλαιών. Η LATA 65 -σημαίνει μπορώ- εργάζεται για να καταρρίψει τα στερεότυπα ηλικίας και να μετατρέψει τους ηλικιωμένους σε καλλιτέχνες του δρόμου, παρέχοντάς τους σπρέι, μάσκες και γάντια και βρίσκοντας τους ελεύθερα σημεία της πόλης για να ζωγραφίζουν και να "ταγκάρουν".

Φωτογραφία συμμετέχοντος στο πρόγραμμα LATA 65 από Rui Gaiola

Όλα ξεκινούν με εργαστήρια, όπου οι μαθητές μαθαίνουν για την ιστορία της τέχνης του δρόμου και δημιουργούν τα δικά τους στένσιλ. Στη συνέχεια, βρίσκουν υποβαθμισμένα τμημάτα της πόλης που τα αναβαθμίζουν με πολύχρωμα σχέδια και στένσιλ. Σύμφωνα με την οργάνωτική ομάδα του Facebook, ο στόχος τους είναι να συνδέσουν παλαιότερες και νεότερες γενιές μέσα από την τέχνη, να βοηθήσουν τους ηλικιωμένους να συμμετάσχουν σε νέες μορφές σύγχρονης τέχνης και, το σημαντικότερο, "να τους αφήσουμε να διασκεδάσουν".

Η Gene Cohen, γιατρός και διευθύντρια στο κέντρο γήρανσης και υγείας στο George

Washington University στην Ουάσιγκτον, είναι η πρώτη ερευνήτρια που έκανε μια εθνική διαχρονική μελέτη σχετικά με την ποιότητα της ζωής. Διαπίστωσε ότι οι τέχνες έχουν θετική επίδραση στην υγεία και την ασθένεια καθώς γερνάμε με τα θετικά σημαντικά αποτελέσματα να είναι τεκμηριωμένα. Δραστηριότητες που έχουν να κάνουν με την έκφραση και την τέχνη σύμφωνα με την εγκεκριμένη θεραπεύτρια και γιατρό :

• Βοηθούν τα άτομα να χαλαρώσουν,

• τους προσδίδουν το αίσθημα του έλεγχου,

• μειώνουν την κατάθλιψη και το άγχος,

• βοηθούν στην κοινωνικοποίηση ,

• ενθαρρύνει το παιχνίδισμα και την αίσθηση του χιούμορ,

• βελτιώνουν τη νόηση , προσφέρουν αισθητική διέγερση , προωθουν μια ισχυρότερη αίσθηση ταυτότητας,

• αυξάνουν την αυτοεκτίμηση, καλλιεργούν την πνευματικότητα και μειώνουν την πλήξη

Φωτογραφία από Jon Cartwright και γκραφιτι απο Christian Guemy

Μία επίσης ιδιαίτερη σύνδεση των ηλικιωμένων με την τέχνη επιτεύχθηκε σε μία έκθεση που έγινε στο Λονδίνο, που σκοπό είχε να αναδείξει τη ζωή των ηλικιωμένων κατοίκων της περιοχής. Καλλιτέχνες του δρόμου παρουσίασαν μια έκθεση που έχει ως στόχο να φέρει τους "λιγότερο ορατούς " κόσμους των ηλικιωμένων κατοίκων του Λονδίνου - πολλοί από τους οποίους ζουν μόνοι τους - στο δημόσιο χώρο. Όλα τα άτομα που εμφανίζονται στην έκθεση στο The Chelsea Gallery στο δυτικό Λονδίνο είναι άνθρωποι ηλικίας 80 και 90 που ζουν στην περιφέρεια του Kensington και του Chelsea. Η έκθεση "Generations" προήλθε από μια συνεργασία μεταξύ του φωτογράφου Jon Cartwright και του καλλιτέχνη Christian Guemy, ο οποίος είναι γνωστός ως C215. Ο Ben Long υπεύθυνος του φιλανθρωπικού τμήματος, τόνισε πως υπάρχουν χιλιάδες ηλικιωμένοι που ζουν στο Λονδίνο, οι οποίοι συχνά λησμονούνται και αναγκάζονται να τα βγάλουν πέρα μόνοι τους.

"Οι ενήλικες μεγαλύτερης ηλικίας έχουν μια υψηλή ικανότητα για δημιουργικότητα, επειδή είναι πρόθυμοι να αναλάβουν κινδύνους," λέει η Dr. Stephenson του Πανεπιστημίου Lesley. "Όταν οι άνθρωποι παίρνουν το ρίσκο να κάνoυν τέχνη με τους άλλους, χτίζουν μία κοινότητα, η οποία είναι θεραπευτική. Όταν υπάρχουν εμπόδια της γλώσσας, είτε λόγω άνοιας ή επειδή μιλούν μια άλλη γλώσσα, μπορούν ακόμα να επικοινωνούν. Μπορούν ακόμη να οικοδομήσουμε σύνδεση», είπε στο στο πανεπιστημιακό σάιτ. Σε μία από τις θεραπευτικές συνεδρίες τέχνης της Dr. Raquel Stephenson, ήταν ώρα ζωγραφικής. Το πρόσωπο ένος συμμετέχοντος που δεν είχε δυνατότητα ομιλίας φωτίστηκε, καθώς βιώνε τις απτικές ιδιότητες του χρώματος, την όσφρηση και την αίσθηση τους. "Αυτές οι αλληλεπιδράσεις με τα υλικά άνοιξαν ένα νέο δρόμο για επικοινωνία μαζί της», δήλωσε η Stephenson. "Όταν η Νόσος Alzheimer έκλεισε την πόρτα της επικοινωνίας, η θεραπευτική τέχνη άνοιξε ένα νέο παράθυρο."

Ένας από τους πιο σημαντικούς δεσμόυς που ένα ηλικιωμένο άτομο πρέπει να διατηρήσει είναι αυτός με την περιέργεια και την επιθυμία εξερεύνησης και δημιουργίας, χαρακτηριστικά που σχετίζονται με την παιδική ηλικία. H προθυμία να ξανάβρεις τον αυθορμητισμό και τον ενθουσιασμό, να γνωρίσεις το άγνωστο και την αίσθηση των απεριόριστων δυνατοτήτων μπορούν σε οποιαδήποτε ηλικία να ανοιξουν το μυαλό σε νέους κόσμους, νέες ανακαλύψεις και χαρές, φέρνοντας έτσι φρέσκο νόημα στη ζωή. Η καλλιέργεια της καλλιτεχνικής ταυτότητας ενθαρρύνει την αξιοπρέπεια, το αίσθημα επιβεβαίωσης και ολότητας. Πολλοί ηλικιωμένοι μέσα από την τέχνη καταφέρνουν να ξεπεράσουν τα γλωσσικά αδιέξοδα χάρη στη δυνατότητα να εκφράσουν τις ιστορίες τους δημιουργικά. Αποτέλεσμα της επιτυχούς επικοινωνίας είναι οι σχέσεις με τους γύρω τους να βελτιώνονται.Το άγχος και τα συναισθήματα της απομόνωσης λοιπόν που ακολουθούν τις ασθένειες αυτές έτσι σταδιακά μειώνονται και ο άνθρωπος οδηγείται σε μία καλύτερη ζωή με περισσότερη αισιοδοξία .