Αποτοξίνωση και αδυνάτισμα: Κίνδυνοι και οφέλη για την υγεία
Η αποτοξίνωση
Η αποτοξίνωση δηλαδή η εξάλειψη των τοξικών ουσιών εξωγενούς και ενδογενούς προέλευσης είναι μιας ζωτικής σημασίας διαδικασία που επιτελεί κατά κύριο λόγω το ήπαρ, αν εκλείψει ο οργανισμός οδηγείται σε νοσηρότητα και πρόωρη θνησιμότητα [1].
Οι δίαιτες αποτοξίνωσης ωστόσο αποτελούν μια δημοφιλή στρατηγική με στόχο την αποβολή των τοξινών απ’ τον οργανισμό και την απώλεια βάρους, προωθώντας έτσι την υγεία. Συνήθως οι δίαιτες αυτές αφορούν ένα σύντομο χρονικό διάστημα όπου το σύνολο των θερμίδων που καταναλώνονται προέρχεται από χυμούς και άλλα συμπληρώματα που καθορίζονται από τη συγκεκριμένη δίαιτα [2].
Ένας μικρός αριθμός κλινικών μελετών έχει δείξει ότι οι δίαιτες αποτοξίνωσης πράγματι ενισχύουν το ήπαρ και εξαλείφουν κάποιες τοξικές ουσίες απ’ το σώμα. Ακόμη φαίνεται ότι έχουν κάποια οφέλη για τους ανθρώπους που έχουν υποστεί υψηλή περιβαλλοντική έκθεση σε ρύπους, που πάσχουν από γαστρεντερικές διαταραχές, αυτοάνοσα νοσήματα, σύνδρομο χρόνιας κόπωσης ή που θέλουν να χάσουν πολύ βάρος [1,3,4].
Παραδείγματα δημοφιλών διαιτών αποτοξίνωσης
Δημοφιλής δίαιτες αποτοξίνωσης περιγράφονται στον Πίνακα 1. Οι περισσότερες από αυτές διαρκούν 2 έως 21 ημέρες και περιλαμβάνουν χυμούς και συμπληρώματα που αντικαθιστούν όλα τα γεύματα. Πρέπει να σημειωθεί ότι υπάρχουν πολύ λίγα επιστημονικά δεδομένα για να υποστηρίξουν την αποτελεσματικότητα τους στο να προάγουν τα υποτιθέμενα οφέλη τους. Ωστόσο υπάρχουν στοιχεία ότι κάποια συστατικά των τροφίμων όπως ο κόλιανδρος, το μηλικό οξύ (που απαντάται στα σταφύλια και το κρασί), το κιτρικό οξύ (που απαντάται στα εσπεριδοειδή), το σουκινικό οξύ (που απαντάται στα μήλα και τα ροδάκινα), η πηκτίνη των εσπεριδοειδών (που βρίσκεται στο φλοιό και στον πολτό των εσπεριδοειδών) είναι χρήσιμες στην απομάκρυνση τοξικών μετάλλων [2,4].
Πίνακας 1. Δημοφιλείς δίαιτες αποτοξίνωσης
| Δίαιτα | Πρόγραμμα | Υποτιθέμενα οφέλη |
| Η κύρια καθαριστική δίαιτα με βάση το λεμόνι | Πρόγραμμα 10 ημερών, στο οποίο όλα τα γεύματα αντικαθίστανται από ένα ποτό που περιέχει χυμό λεμονιού, καθαρό νερό, πιπέρι καγιέν και σιρόπι δέντρων. Θαλασσινό νερό θαλασσινού νερού και ένα ήπιο καθαρό τσάι βοτάνων καταναλώνονται επίσης | Αφαίρεση τοξινών, απώλεια βάρους, λαμπερό δέρμα, λαμπερά μαλλιά και ισχυρά νύχια |
| Η διατροφή καθαρισμού του ήπατος | Οι συμμετέχοντες καταναλώνουν συνήθως χορτοφαγικές τροφές, υψηλής περιεκτικότητας σε ίνες, χαμηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά, χωρίς γαλακτοκομικά προϊόντα, ελάχιστα επεξεργασμένα τρόφιμα για 8 εβδομάδες. Συμπεριλαμβάνει επίσης συμπληρώματα διατροφής και την τόνωση της ηπατικής λειτουργίας και καθαρκτικά όπως το θειικό μαγνήσιο (Epsom salt) | Βελτιωμένη ηπατική λειτουργία, αυξημένη ενέργεια, αφαίρεση τοξινών, μείωση φλεγμονής και εκφυλιστικών παθήσεων, καλύτερη ανοσολογική λειτουργία, αποτελεσματικός μεταβολισμός λίπους και έλεγχος βάρους |
| Martha’s vineyard Detox Diet (Martha’s Vineyard Diet Detox, Inc., Oak Bluffs, MA, USA) | Ένα πρόγραμμα 21 ημερών στο οποίο συμμετέχουν οι συμμετέχοντες τρέφονται αποκλειστικά με χυμούς λαχανικών, σούπες, τσάι βοτάνων και ειδικά διαμορφωμένες σκόνες, δισκία, και πεπτικά ένζυμα | Απώλεια έως και 9,5 κιλών απελευθέρωση τοξινών και αύξηση της ζωτικότητας |
| The Clean Cleans (The Clean Program Corp., New York City, NY, USA) | Ένα πρόγραμμα 21 ημερών στο οποίο οι συμμετέχοντες καταναλώνουν ειδικά ροφήματα, συμπληρώματα» και κάψουλες με προβιοτικά για πρωινό και δείπνο. Το μεσημεριανό γεύμα είναι ένα στερεό γεύμα που δεν περιέχει γαλακτοκομικά προϊόντα, γλουτένη, ζάχαρη, σόγια, καλαμπόκι, βόειο κρέας, χοιρινό και ορισμένα φρούτα και λαχανικά. | Απομάκρυνση τοξινών, βελτιωμένο δέρμα, βελτιωμένο ύπνο, βελτιωμένη πέψη, ενέργεια και διανοητική διαύγεια , μείωση της δυσκοιλιότητας, των πονοκεφάλων και του πόνου των αρθρώσεων |
| Dr Oz’s 48-h weekend cleanse | Ένα πρόγραμμα 48 ωρών με quinoa, λαχανικά, χυμούς φρούτων και ροφήματα smoothie, ζωμό λαχανικών και ροφήματα από ταραξάκο (Dandelion Root) | Αφαίρεση τοξινών και βελτιωμένη λειτουργία του ήπατος, των νεφρών και του παχέος εντέρου |
| BluePrintCleanse ® (BluePrintCleanse,LLC, New York City, NY,USA) | Ένα τριήμερο πρόγραμμα στο οποίο συμμετέχουν οι συμμετέχοντες καταναλώνουν μόνο έξι συγκεκριμένους χυμούς φρούτων και λαχανικών την ημέρα | Εξάλειψη των τοξινών |
| Fat Flush® (First Lady of Nutrition, Inc., Post Falls, Idaho, USA) | Ένα πρόγραμμα διάρκειας 2 εβδομάδων στο οποίο οι συμμετέχοντες επιτρέπεται να καταναλώνουν μόνο ζεστό νερό με λεμόνι, αραιό χυμό cranberry, , συγκεκριμένα έτοιμα ροφήματα και μικρά γεύματα με υψηλή περιεκτικότητα σε πρωτεΐνες και λαχανικά | Αφαίρεση τοξινών, χαμηλότερα επίπεδα στρες, βελτιωμένη ηπατική λειτουργία και απώλεια βάρους |
| The Hubbard purification rundown | Οι συμμετέχοντες καταναλώνουν αυξανόμενες δόσεις νιασίνης σε συνδυασμό με μια σειρά από βιταμίνες Α, D, C, E και Β. Χρησιμοποιούνται ιχνοστοιχεία, όπως ασβέστιο, μαγνήσιο, σίδηρος, ψευδάργυρος, μαγγάνιο, χαλκός και ιώδιο, καθώς και ηλεκτρολύτες νατρίου και καλίου και ένα μείγμα πολυακόρεστων ελαίων. Οι συμμετέχοντες μπορούν επίσης να τρώνε «ισορροπημένα γεύματα» αλλά πρέπει να ασκούνται καθημερινά, να αποφεύγουν τη λήψη φαρμάκων, καπνού, αλκοόλ και άλλων ουσιών. Θα πρέπει ακόμη να κάθονται σε σάουνα για έως και 5 ώρες την ημέρα. Το πρόγραμμα διαρκεί γενικά για αρκετές εβδομάδες | Απομάκρυνση των τοξινών που έχουν αποθηκευτεί στο λίπος, καθώς και βελτιωμένη μνήμη, IQ, χρόνοι αντίδρασης, επίπεδα χοληστερόλης και πίεση αίματος |
Από ποιες τοξίνες μπορούν να μας προφυλάξουν οι δίαιτες αποτοξίνωσης;
Είναι βέβαιο ότι ορισμένες συνθετικές χημικές ουσίες που συσσωρεύονται στο ανθρώπινο σώμα μέσω των τροφών μπορεί να είναι τοξικές ειδικά σε υψηλές δόσεις. Παραδείγματα τέτοιων ουσιών είναι οι Ανθεκτικοί ή έμμονοι οργανικοί ρύποι (POPs) που συσσωρεύονται στο λιπώδη ιστό και το μητρικό γάλα, δίαφορες φθαλικές ενώσεις που έχουν χρησιμοποιηθεί για την κατασκευή παιδικών παιχνιδιών, η δισφαινόλη Α (BPA) που χρησιμοποιείται στην συσκευασία τροφίμων και έχει συνδεθεί με σημαντικές επιπλοκές στην υγεία όπως καρδιαγγειακές παθήσεις και διαβήτη και προβλήματα στην αναπαραγωγή. Φυσικά, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι φυσικές ουσίες έχουν επίσης τη δυνατότητα να είναι τοξικές, όπως διάφορες φυτικής ή ζωικής προέλευσης ενώσεις. Τέλος, ορισμένα μέταλλα που έχουν βρεθεί στις τροφές ή/και το νερό είναι τοξικά για τον άνθρωπο όπως ο υδράργυρος, ο μόλυβδος, το κάδμιο, το αρσενικό και το αργίλιο. Ως εκ τούτου φαίνεται ότι οι δίαιτες αποτοξίνωσης μπορούν να έχουν σημαντικά οφέλη βοηθώντας την απομάκρυνση αυτών των ουσιών [4].
Είναι οι δίαιτες αποτοξίνωσης αποτελεσματικές για την μείωση του βάρους;
Η απώλεια βάρους που προκύπτει, βασίζεται στην αρχή ότι υπάρχει σημαντική μείωση της θερμιδικής πρόσληψης, η απώλεια ύδατος και καθαρισμός του εντέρου. Μάλιστα, ορισμένες από αυτές τις δίαιτες είναι τόσο περιορισμένες ώστε να επιτρέπουν μόνο 400 θερμίδες ημερησίως. Αυτό όμως έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση των ορμονών του στρες, συμπεριλαμβανομένης της κορτιζόλης, η οποία μπορεί να προκαλέσει άλλες αρνητικές επιπτώσεις, συμπεριλαμβανομένης της διέγερσης της όρεξης, η οποία τελικά οδηγήσει σε αύξηση του σωματικού βάρους από την υπερβολική κατανάλωση μετά τη λήξη του προγράμματος. Είναι ενδιαφέρον ότι τα αυξημένα επίπεδα κορτιζόλης παραμένουν ακόμη και μετά από 21 ημέρες τον θερμιδικό περιορισμό [2,4].
Οι μελέτες σχετικά με τις βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες επιπτώσεις της δίαιτας αποτοξίνωσης στο βάρος και την υγεία, είναι ιδιαίτερα περιορισμένες. Σε μια πρόσφατη μελέτη ωστόσο που σύγκρινε τέσσερεις διαφορετικές στρατηγικές για την απώλεια βάρους : Δίαιτα αποτοξίνωσης με χυμούς, διαλείπουσα δίαιτα, Παλαιολιθική διατροφή (Paleo diet) και Υψηλής έντασης προπόνηση (ΗΙΤ). Η μελέτη έδειξε ότι μεγαλύτερα μακροπρόθεσμα οφέλη στην διατήρηση υγειούς βάρους και καλύτερης φυσικής κατάστασης επιφέρει η Υψηλής έντασης προπόνηση (ΗΙΤ) η οποία ουσιαστικά δεν είχε σημαντικές επεμβάσεις στο διαιτολόγιο [2].
Ποιους κινδύνους για την υγεία κρύβουν οι δίαιτες αποτοξίνωσης;
Οι κύριοι κίνδυνοι για την υγεία των διαιτών αποτοξίνωσης σχετίζονται περισσότερο με αυστηρό περιορισμό της πρόσληψης τροφής και θρεπτικών συστατικών. Έτσι μπορεί να οδηγήσουν σε σοβαρή έλλειψη πρωτεϊνών και βιταμινών και ηλεκτρολυτών λόγω της μειωμένης πρόσληψης και της αυξημένης αποβολής απ’ τα διουρητικά και τα καθαρκτικά που χορηγούνται σ αυτές τις δίαιτες. Ακόμη έχουν συνδεθεί με υπερβολική δόση μαγγανίου, κατάχρηση καθαρτικού και σοβαρή υπονατριαιμία. Επιπλέον, τέτοιες δίαιτες έχει φανεί ότι μπορούν να περιπτώσεις οξείας νεφρικής ανεπάρκειας από την οξαλική νεφροπάθεια. Επειδή η απέκκριση ούρων είναι η μόνη οδός για την εξάλειψη του οξαλικού, οι ασθενείς με χρόνια νεφρική νόσο διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο για απόθεση κρυστάλλων οξαλικού στα νεφρά όταν ακολουθούν δίαιτα πλούσια σε οξαλικά. Σημειώνεται ότι τα οξαλικά περιέχονται σε μεγάλες ποσότητες στα σκούρα πράσινα φυλλώδη λαχανικά όπως είναι το σπανάκι, τα αντίδια, ο μαϊντανός, το παντζάρι, τα τεύτλα, τα αμύγδαλα, ο αμάρανθος, τα καρότα, το κακάο, μαύρο τσάι, οι πιπεριές, το φαγόπυρο και άλλα [2,4].
Βιβλιογραφία
- Cline JC. Nutritional aspects of detoxification in clinical practice. Altern Ther Health Med. 2015 May-Jun;21(3):54-62.
- Obert J, Pearlman M, Obert L, Chapin S. Popular Weight Loss Strategies: a Review of Four Weight Loss Techniques. Curr Gastroenterol Rep. 2017 Nov 9;19(12):61.
- Shriner RL Food addiction: detox and abstinence reinterpreted? Exp Gerontol. 2013 Oct;48(10):1068-74.
- Klein AV, Kiat H Detox diets for toxin elimination and weight management: a critical review of the evidence. J Hum Nutr Diet. 2015 Dec;28(6):675-86.
